1940

Sophia woont met man en kinderen: Jodenhouttuinen 44

Abraham v. Samuel woont in bij Aron, Jodenbreestraat 39

10 mei, vrijdag

Oorlog uitgebroken. Om kwart voor drieën ’s nachts geheel Amsterdam opgeschrikt door kanonnen gebulder. Duitse bommenwerpers boven de stad

10 mei, vrijdag

Begin totale verduistering bij avond en nacht

11 mei, zaterdag

Voor het eerst luchtalarm. Bom slaat in hoek Herengracht en Blauwburgwal, ravage in de hele wijk, talrijke doden en gewonden

15 mei, woensdag

Intocht van Duitse bezettingstroepen

6 juli 1940

Verordening: dagelijks tussen zonsondergang en zonsopgang verduisteren. Wanneer vijandige vliegtuigen boven de stad worden vermoed dan worden zoeklichten ingezet t.b.v. luchtafweergeschut

31 juli 1940

Verbod op ritueel slachten wordt niet als duidelijke anti Joodse maatregel gepresenteerd, maar spreekt uitsluitend van ‘Vermeidung von Tierquälerei beim viehslachten’ en schrijft verdoving voor van warmbloedige dieren vóór het vloeien van het bloed, stelt de straffen vast bij overtreding en geeft als datum van inwerkingtreding aan 5 augustus 1940.

juli 1940

boter, vetten en margarine op de bon

augustus 1940

Zeep op de bon

14 september 1940

Joden geweerd van de markten in Amsterdam

Vlees op de bon

30 september, maandag

Bij een luchtaanval omgeving Rechtboomsloot en Oude Waal worden 7 mensen gedood

1 oktober 1940

Invoering identificatieplicht met paspoort of distributiekaart met pasfoto

9 oktober 1940

kolen en turf op de bon

22 oktober, dinsdag

Verplichting tot aanmelding van alle Joodse ondernemingen

v.a. oktober 1940

Ooggetuigenverslag DE VONK:

‘Groepen tierende en provocerende N.S.B.-ers trekken over het Thorbeckeplein, slaan ruiten in en molesteren voorbijgangers.’

Regelmatig trekken dit soort groepen de Jodenbuurt in om Joden lastig te vallen en hun spullen te stelen of te vernielen.

1 november, vrijdag

Verbod voor inwoners om zich tussen 24.00 en 4.00 uur buitenshuis te bevinden

4 november, maandag

Ontslag van alle Joodse ambtenaren

9 november, zaterdag

Mars van de W.A. (zwart uniform) der N.S.B. door de stad.

Deelname door ongeveer 5000 weermannen in 40 vaandels en auto afdelingen, begeleid door 2 muziekkorpsen.

Route: Muiderpoort station, via Linnaeusstraat en Plantage Middenlaan, door Muiderstraat, Jodenbreestraat, St. Antoniebreestraat, Geldersekade en  Prins Hendrikkade naar Damrak. Defilé op de Dam en dan richting Leidseplein etc.

november 1940

Eieren, koek en gebak op de bon

3 december 1940

Oom Aron, ernstig depressief, opgenomen in het Apeldoornsche Bos

14 december 1940

Ooggetuigenverslag:

Op zaterdagavond vielen 70 tot 80 WA mannen een gelegenheid op het Rembrandtplein binnen en raakten met bezoekers, Joden en niet-Joden, in een hevige vechtpartij. Ramen van joodse zaken worden ingegooid en inboedels van Joodse woning vernield.

december 1940

Gas en licht op rantsoen

1941

6 januari, maandag

Zware sneeuwval. Aanvang centrale voedselvoorziening met de opening van tien uitreikingslokalen

8 januari, woensdag

In verband met voorgekomen ongeregeldheden is vanaf heden het bezoek aan bioscopen voor Joden verboden

In Amsterdam groot aantal cafe’s met bordjes ‘Joden niet gewenst’

10 januari, vrijdag

Aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk joods bloed.

12 januari, zondag

2500 Amsterdamse kinderen, in opdracht van den

Rijkscommissaris, door de Grüne Polizei op een maaltijd onthaald

17 januari, vrijdag

Door zware sneeuwval stagnatie in tramverkeer

3 februari, maandag

Verkeer ondervindt veel moeilijkheden door vorst en zware sneeuwval

7 februari, vrijdag

Ooggetuigenverslag DE VONK:

‘groep van de N.S.B. houdt een tramwagen van lijn 25 aan en slaan alle zich in de tram bevindende Joden naar buiten.’

8 februari, zaterdag

t/m 12 februari, woensdag

Oefenmars van de Amsterdamse W.A. door de Joodse buurt leidt tot ongeregeldheden op het Waterlooplein en omgeving.

9 februari, zondag

Ooggetuigenverslag DE VONK:

Een ware veldslag op, en omgeving, Rembrandplein. Invallen door N.S.B.-ers in cafés met het doel aanwezige Joden eruit te slaan. Bij Alcazar werd de gehele inventaris vernield. Caféhouders die nog niet het bordje ‘voor Joden verboden’  werden gelast dat alsnog te doen onder bedreiging van vernielingen.

Nadat het tussen 3 en 7 uur in de middag dus een ware veldslag op het Rembrandplein was trokken N.S.B.-ers, met W.A. mannen en gewapende Duitse S.S. via de Blauwbrug naar de Jodenbuurt. Voorbijgangers werden gemolesteerd en geslagen, fruitkarretjes omgegooid. In de Lange Houtstraat bestormden 27 van die kerels een arbeiderswoning, sloegen de huisraad kort en klein en werpen toen alles door de ruiten heen op straat. En passant werden de distributiekaarten mee gestolen.

De stoet vervolgde haar weg naar de Jodenbreestraat en wierp overal, waar geen luiken voor de ramen waren, de ruiten in. Men kan zich de ontzetting en de angst van de totaal verraste en overrompelde bevolking indenken, temeer daar de politie tegen deze wandaden machteloos bleek: de helden hun rug werd gedekt door bewapende Duitse S.S.

10 februari, maandag

Ooggetuigenverslag DE VONK:

Maandag rees de vraag: wat te doen? Het was duidelijk een niet op zichzelf staande actie, maar het begin van ernstiger aanvallen. Het antwoord: als het bevoegd gezag zoals politie ons niet kan of mag verdedigen, dan moeten wij dat zelf doen. Groepen jongeren, waaronder leden van boks vereniging Macabi, namen het op zich om een volgende aanval het hoofd te bieden.

Die maandagavond, tijdens luchtalarm, wanneer dus niemand op straat mocht zijn, arriveert opnieuw een groep van ongeveer 25 W.A. mannen, maar zij stuiten op verzet en worden na korte schermutselingen verdreven, waarbij ook de politie zich niet onbetuigd liet en revolverschoten op hen loste. ‘ Ze schieten op ons, de viezerikken,’  hoorden wij de vluchtende N.S.B.-ers klagen, die in het voorbijgaan nog net tijd vonden om bij een klein cafeetje de ruiten in te slaan. ‘Maar wij komen terug!’ krijsten zij hysterisch. Enkele mannen van de motorpolitie loosden hen de buurt uit.

11 februari, dinsdag

Ooggetuigenverslag DE VONK:

Het gerucht van dit alles was tot andere stadsdelen doorgedrongen en ter afweer van een zeker komende nieuwe aanval hadden zich groepen  potige knapen van o.a. Kattenburg en de Jordaan bij de Joden gevoegd. Toen in de avond een troep van naar schatting 70 man W.A. opnieuw in mars formatie de Jodenbuurt wilden binnenrukken, stuitten zij op deze verdediging. Het werd een kort en hevig gevecht, waarbij de hun leven, gezin, huis en haard verdedigende Joden met hun helpers, goeddeels ongewapend, tegenover de allen met knuppels en boksbeugels gewapende W.A. troep stonden. Dat de Joden wapens, zelfs vuurwapens, hadden is pure fantasie. Binnen enkele minuten was het pleit beslecht en de W.A. formatie moest vluchten, enkele gewonden achterlatend. Onmiddellijk na deze vlucht verscheen een Duitse overvalwagen met S.S.. Schijnwerpers lichten op, mitrailleurs werden in stelling gebracht, schoten knalden over het oude Waterlooplein.

De dag daarna volgde de hermetische afsluiting van de buurt. Er mag geen mens in of uit

Parool: ‘de antisemitische bom is verkeerd gebarsten’

Het gevecht in de Jodenbuurt is een prachtige demonstratie van solidariteit geworden. Vele niet-joodse arbeiders waren naar het Waterlooplein getrokken om de bedreigde Joodse landgenoten te helpen en toen de antisemitische sluitmoordenaars in militaire formaties kwamen oprukken om een slachting onder de bewoners van de Jodenbuurt aan te richten, stieten zij in de eerste plaats op een grote groep Joodse jongemannen, die zich ter verdediging van hun ouders voor hun woningen hadden opgesteld. De bende Pruisenknechten stortte zich op de Joden die zich energiek en met succes te weer stelden. Toen de vechtpartij aan de gang was, kwamen de beschikbaar gehouden hulptropen uit schuilkelder, loodsen en portieken tevoorschijn om zich naast hun Joodse makkers te scharen. De pogrom helden werden met bebloede koppen afgeslagen. Ondanks het geschreeuw van de Grune Polizei, die herhaaldelijk vuur gaf, werd het gepeupel van de W.A. een duchtige afstraffing gegeven. Tientallen van de aanvallers moesten naar het ziekenhuis worden vervoerd; een hunner is inmiddels overleden.

De W.A.-man H. E. Koot tijdens de gevechten – waaraan ook bewoners van Kattenburg en van de Jordaan deelnamen – zwaar gewond en hij overlijdt enkele dagen later.

In de gecensureerde pers, zoals Telegraaf, gruwelijke verhalen over mishandeling en verminking van Koot door Joden.

Jodenbuurt (tussen Nieuwmarkt en Waterlooplein) enkele dagen volledig afgesloten, bruggen omhoog en prikkeldraad

12 februari

Aanstellen Verwalter in Joodse bedrijven

13 en  februari, donderdag en vrijdag

Joodse raad, onder leiding van A. Asscher en Prof. D. Cohen, wordt ingesteld, de raad en haar ondersteunende apparaat zetelt ‘armoedig’ aan Nieuwe Keizersgracht.

Eerste actie van de Joodse Raad:

Grote bijeenkomsten in de Diamantbeurs aan het Weesperplein, waar A. Asscher de bewoners der Joodse buurt toespreekt n.a.v. de ongeregeldheden der laatste dagen en hen sommeert om hun wapens in te leveren bij de politie. Dat zou straffeloos kunnen gebeuren.

Op 11 April verschijnt het 1^e exemplaar van het ,,Joodsche Weekblad”, het officiële orgaan van de Joodse Raad, waarin anti-Joodse maatregelen worden gepubliceerd.

15 februari, zaterdag

Dag der Duitse Politie. Marsen van de groene politie door de stad. Op zondag 16 februari ter gelegenheid van dezen dag ruim 1300 Amsterdamse kinderen op een maaltijd onthaald.

17 februari

W.A. man Koot onder grote belangstelling N.S.B. leden op Zorgvliet begraven.

Parool: ‘hoe Koot gewond werd’ (25-2)

In de bladen van de N.S.B. wordt beweerd dat de W.A. man Koot, die zijn driest optreden in Jodenbuurt met zijn moest betalen op beestachtige wijze vermoord zou zijn. Gelijktijdig heeft de N.S.B. een fluistercampagne op touw gezet; men blaast de mensen in het oor dat Koot zeer zwaar gewond geweest zou zijn, dat hij ontelbare wonden vertoonde en dat men hem zijn neus en oren afgebeten zou hebben, terwijl de door tenslotte ingetreden zou zijn door het doorbijten van het strottenhoofd.

De werkelijkheid is, dat politiemannen, die Koot stervende bij het hek van de speeltuin op het Waterlooplein aantroffen, slechts een verwonding hebben kunnen constateren. Dit was een zware hoofdwond, die waarschijnlijk met een knuppel of een bijl is toegebracht. Andere blessures had Koot niet. Toen de politie het lichaam vond, had Koot nog een ploertendoder in de hand, die met een riempje om zijn pols zat.

Alle verhalen over een ‘afgebeten strot’ e.d. zijn niets dan nationaalsocialistische gruwelpropaganda. Het politierapport, waaruit deze feiten kunnen blijken, schijnt intussen door de lieden van het Rechtsfront te zijn verdonkeremaand. 

22 februari, zaterdag

Grote razzia van de Duitse Politie in de omgeving

Waterlooplein en Nieuwmarkt.

23 februari, zondag

Ondanks grote zondagsdrukte in Jodenbuurt, wederom een razzia. Op 22 en 23 februari ongeveer 400 Joden weggevoerd.

22 en 23 februari 1941

Parool: ‘Nadat WA uit Jodenbuurt werd verjaagd, vorige week, Duitse Polizei, Grüne Polizei maakt nu de straat onveilig, sleurt mensen uit woningen, molesteert voorbijgangers en verricht ontelbare arrestaties. Van verschillende kanten grijze auto’s met Grüne Polizei die antisemitische liederen zongen, officieren met revolver in de hand op de treeplank. Alle bruggen opgehaald of bezet, waardoor alle verkeer onmogelijk werd. Men drong het Tip Top Theater binnen en sleurde met geweld bezoekers naar buiten. Jonge mannen daaronder bijeengedreven. “Bist du Jude” waarna men legitimatiebewijs moest tonen. Alle mannen tussen 20 en 35 jaar met handen omhoog en gezicht naar de muur neergezet, of gedwongen op de hurken te zitten. Er werd hard getrapt, geslagen en gescholden. Met steun van een zestal NSB-ers in uniform drong men verschillende woningen binnen en sleurden aanwezige mannen naar buiten. Het aantal arrestaties loopt in de honderden. Af en toe is in de lucht geschoten, talloze mensen tanden uit de mond geslagen. Op zondag en maandag dezelfde taferelen. Met prikkeldraad verschillende bruggen afgesloten, andere bruggen opgehaald. Dinsdagochtend is trampersoneel in staking gegaan, er reed geen tram.’

25 en 26 februari, dinsdag en woensdag

Februari staking in Amsterdam op initiatief van de CPN als protest tegen allerlei maatregelen van de Duitse bezetter.

Door de CPN opstelde manifest onder de titel: ’strijdt fier voor de vrijmaking van ons land!!!, daarboven was te lezen: ‘stelt ook overal uw eisen voor verhoging van loon en steun.’

Groeide uit tot een groot verzet, gesteund door communistische aanhang en sympathisanten en arbeiders, alleen het spoorwegpersoneel voelde niets voor de staking. Bekend geworden door de leuze ‘blijf met jullie poten van onze Joden af’, uit de hoek van havenarbeiders.

De staking werd met geweld gebroken, gesteund door de druk van het gemeentebestuur om het werk te hervatten.

Na de staking openen de bezetters de jacht op leden van de CPN.

Op woensdag 26 februari bevel van de Duitse Overheid om op donderdag alle werkzaamheden te hervatten. Verbod voor alle politieke partijen om enige actie te voeren. Optochten, vergaderingen, samenscholingen, e.d. zijn verboden.

27 februari 1941

Joden geschrapt van de lijst van bloeddonoren

1 maart, zaterdag

Invoering van de persoonsbewijzen. Begin der uitreiking op Woensdag 14 Mei.

4 maart, dinsdag

De burgemeester, dr. W. de Vlugt, gepensioneerd.

E. J. Voûte tot burgemeester, tevens regeringscommissaris, van Amsterdam benoemd.

12 maart 1941

Bedrijven van Joden worden in beslag genomen.

Er worden Verwalters aangesteld, die de verdiensten van het bedrijf afdragen of het bedrijf tegen een aangenaam prijsje kopen. Joodse werknemers worden massaal ontslagen.

Maart 1942

De Joodse Raad krijgt de opdracht om namen van werkloze Joden te verstrekken voor de werkkampen., de Raad doet dat.

11 april 1941

1^e nummer Joodsche Weekblad, officieel orgaan van de Joodse Raad

15 april, dinsdag

De Joden verplicht tot het inleveren van hun radiotoestellen. Regel gaat in op 1 mei

31 april, zaterdag

Toegang tot gemeentelijke zwembaden en stadsparken voor Joden verboden

April 1941

Melk en aardappelen op de bon

April 1941

Persoonsbewijzen voor 14 jaar en ouder verplicht

1 mei 1941

Joden in vrije beroepen mogen uitsluitend nog Joden bedienen.

Joden mogen geen radiotoestel meer bezitten en moeten deze inleveren.

11 juni, woensdag

Ongeveer 300 Joden door de Duitsers gearresteerd en weggevoerd

12 juni 1941

Sophia verhuist met man en kinderen van Jodenhouttuinen 44 naar Dijkstraat 20 2^e

18 juni, woensdag

Start van de avondvierdaagse, afdeling Amsterdam.

14 juli, maandag

In den afgelopen nacht een luchtaanval op Amsterdam.

Om ongeveer kwart voor twee een bominslag

in de Roerstraat; 7 gewonden. 4 Percelen volkomen vernield. Verscheidene bominslagen in de Von Zesenstraat: 17 gewonden. Zeer veel schade; ongeveer 50 mensen geëvacueerd.

Verder kwam een groot aantal brandbommen terecht op het emplacement van de Ned. Spoorwegen aan de

Plantage Doklaan en op het terrein van Artis;

5 gewonden. 4 Spoorwegwagons en enkele opslagplaatsen geheel uitgebrand. Ook de loodsen

Celebes en Madura aan de Sumatrakade getroffen.

In de Frans Halsstraat en in de Rhijnvis Feithstraat

kwamen lichtkogels neer

juli 1941

Parool doet melding van moorden in Duitse Nazi-kampen.

‘ van de 300 joodse jongelui die op 11 juni en de volgende dagen uit hun huizen, dan wel van straat zijn gehaald, zijn, na verblijf van een week in Schoorl en een verblijf van slechts enkele dagen in het beruchte kamp Mauthausen, reeds doodsberichten binnengekomen. Reeds omstreeks 25 juni kwamen de eerste berichten bij hun ouders binnen. Van de circa 300 personen (18-20) zijn er inmiddels 54 gestorven.’

8 augustus, vrijdag

Verordening betreffende de behandeling van Joodse

vermogens. De bankiersfirma Lippmann

Rosenthal & Co in de Sarphatistraat als Joodse

kapitaalinstelling aangewezen.

Duitse verordening: voljoden moesten al hun contact geld en cheques, voor zover tezamen meer waard dan duizend gulden, op een rekening van de LiRo bank storten. Hun effecten moesten zij in depot geven en hun tegoeden en deposito’s bij andere banken moesten naar de LiRo bank worden overgeschreven.

Alle eigendommen worden onteigend: grond, onroerend goed e.d. Beheer van het onroerend goed ondergebracht bij Grundstückverwaltung en er werden beheerders aangesteld. Zij konden alles doen wat eigenaar kon: beheren, vervreemden, bezwaren (hypotheken e.d.) of verkopen.

Wie is zijn eigen huis bleef wonen diende voortaan huur te betalen.

15 augustus, maandag

Verbodsbepaling voor Joden om openbare bijeenkomsten te bezoeken en openbare gelegenheden

als restaurants, sportvelden, markten, leeszalen en musea te betreden.

1 september 1941

Joodse kinderen moeten naar aparte Joodse scholen.

15 september 1941

plakkaten met opschrift ‘verboden voor Joden’ verschijnen.

Joden mogen niet langer gebruik maken van openbare plaatsen zoals parken, dierentuinen, cafés, restaurants, hotels, schouwburgen, cabaret, bioscoop, sportinstellingen, concerten, openbare bibliotheken, leeszalen en musea.

22 september 1941

Joden mogen niet langer actief zijn in verenigingen en stichtingen zonder economisch doel

23 september 1941

Sophia van Leendert geboren

25 september 1941

Parool heeft uitgebreide berichtgeving, verwijzing naar Amerikaanse en andere buitenlandse correspondenten, en onder Duitse publiek algemeen bekend; geesteszieken worden in Duitsland afgemaakt.

september 1941

Parool schrijft over dodenkamp Mauthausen,

‘blijkens de officieel (Duitse) ontvangen berichten (vorige week 38 tegelijk) waren er van de 670 Joodse jonge mannen (weggehaald uit Amsterdam razzia’s februari en mei j.l.) op 10 september j.l. al 232, ruim een derde, overleden door “onbekende oorzaak”.’

10 oktober, vrijdag

Mededelingen in de illegale pers dat van de circa 700 weggevoerde Joden er reeds meer dan 300 overleden zijn

12 oktober, zondag

Plechtige viering in de Mozes en Aäronparochie van

het derde eeuwfeest van de vestiging van de Orde

der Franciscanen te Amsterdam – en van het 1OO-jarig bestaan van de Mozes en Aäronkerk op het Waterlooplein.

24 oktober, vrijdag

Arbeid in Joodse huisgezinnen voor niet-Joden

verboden. Joden mogen geen lid zijn van niet-Joodse

verenigingen.

3 november 1941

Op een aantal plaatsen worden markten uitsluitend voor Joden geopend, o.a. op het Waterlooplein.

Vrije beroepen zoals artsen, advocaten, moeten niet-joodse cliënten afstoten, joodse vermogens worden geconfisqueerd en joodse bedrijven geariseerd, d.w.z. verwalter aangesteld of zaak voor zacht prijsje overgedaan aan verwalter.

1600 werkvergunningen van Joodse textielhandelaren ingetrokken. Ook 1700 manufactuurzaken zijn onteigend en de voorraden in beslag genomen

15 november 1941

Parool meldt dat de beroving van onze joodse landgenoten verder gaat: berichtgeving over sluiten en vergrendelen van alle anit1uariaten. Ook 1700 manufactuurzaken zijn op 1 november ‘onteigend’ en de voorraden in beslag genomen.

Eind november 1941

Bericht dat Leendert Grijsaart (47) op 24 oktober in Mauthausen is overleden

24 december, woensdag

Duizend Amsterdamse kinderen door Winterhulp,

t.g.v. het Kerstfeest, in Krasnapolsky op een

maaltijd onthaald

27 december, zaterdag

De zilvertram rijdt door de stad ten bate van de Kinderpostzegels

1942

1 januari, donderdag

Zware pakhuisbrand Jodenhouttuinen 58

5 januari, maandag

Start van de wekelijkse carillon-concerten, resp. op

den Oude Kerkstoren, Westertoren en Zuiderkerkstoren.

6 januari, dinsdag

Het stedelijk bureau van ,,Winterhulp-Nederland”

voorziet in Krasnapolsky 1000 Amsterdamse

kinderen van een paar schoenen.

9 januari 1942

openbaar onderwijs voor Joden verboden.

15 januari, donderdag

Dodelijk tramongeval met lijn 9 op het Damrak

16 januari, vrijdag

De Gemeente laat in verband met de zeer strenge

koude op vele punten in de stad vuurpotten plaatsen

17 januari 1942

Aankondiging dat Joden uit omliggende steden worden gedwongen naar Amsterdam te verhuizen.

22 januari, donderdag

‘s Avonds twee uur luchtalarm. Herhaalde actie

van het luchtdoelgeschut.

23 januari 1942

Autorijden voor Joden verboden

Persoonsbewijzen worden van een J voorzien.

25 januari, zondag

In den nacht van zaterdag op zondag een zeldzaam

zware sneeuwval. Algehele verkeersstagnatie.

Vooral het tramverkeer ondervindt zware moeilijkheden

30 januari, vrijdag

Bomaanslag op een boekwinkel van de Nat. Sec. Beweging, Kalverstraat 5.

31 januari, zaterdag

Een tijdbom ontdekt bij het kantoor van den Ned.

Volksdienst aan het Rokin. Omgeving afgezet.

De bom in den namiddag door de Duitse Weermacht tot ontploffing gebracht

januari 1942

door gebrek aan zeep een toename van dysenterie en schurft

v.a. januari 1942

doordat Joden uit hun betrekkingen zijn ontslagen, hun bedrijven onder beheer gesteld of door de Duitsers geliquideerd, gelden zij als werkeloos en zij worden opgeroepen door de Nederlandse Werkverschaffingdienst om hen in Nederland te werk te stellen.

Er wordt weinig gehoor gegeven aan de oproep tot Arbeitseinsatz en dat heeft tot gevolg dat er razzia’s worden gehouden, al dan niet met de hulp van de Nederlandse politie. Joden worden opgepakt tijdens razzia’s overdag in de straten of worden ’s avonds of ’s nachts thuis weggehaald. 

Barend (21) oudste zoon van Keetje op transport

1 februari, zondag

Afkondiging van de bijzondere maatregelen ten

aanzien van Amsterdam, in verband met de in

de afgelopen maand gepleegde aanslagen op

diverse instellingen. Na 20.00 uur is het niet

meer geoorloofd om op straat te zijn. Het tramverkeer

eindigt om 7 uur. Arrestatie van honderd

personen uit verschillende lagen der ,burgerij.

Vele burgers aangewezen om afwisselend enige

uren ‘s nachts en overdag de wacht te houden bij

nationaal socialistische gebouwen.

15 februari, zondag

De Amsterdamse W. A. herdenkt op het Waterlooplein

en op het kerkhof ,,Zorgvliet”, den sterfdag van den wachtmeester der W. A., H. E. Koot. (t 14 Februari 1941)

15 februari, zondag

Ter gelegenheid van den dag der Duitse politie,

onthalen de in Amsterdam aanwezige manschappen

van de Duitse politie meer dan 3000 kinderen

op een maaltijd in Krasnapolsky.

3 maart, dinsdag

De Duitsche Weermacht bezet voor de plaatsing

van afweergeschut, zoeklicht of uitkijkpost, de

daken. van de N.V. Hollandia Fabrieken, Kattenburg

& Co, aan den Valkenweg, N.V. Timmerfabriek

en Houthandel P. J. Rietveld en Zonen

aan den Asterweg, N.V. Amsterdamsche Bank

op het Rembrandtplein en van de Ned. Handel-

Maatschappij aan de Vijzelstraat.

6 maart 1942

Benjamin van Sophia geboren

7 maart 1942

David (Davy) van Jacob geboren

20 maart 1942

Joden mogen hun meubels en huisraad niet meer verkopen

23 maart 1942

Joden uit Zandvoort moeten naar Amsterdam verhuizen:

Een hele menigte loopt met de Joodse families mee naar het station en probeert hen ondertussen moed in te spreken, zoals ‘jullie komen gauw weer thuis hoor’, ‘tot spoedig ziens’ en ‘hou je taai’ (uitingen van medeleven)

Oom Benjamin, zijn vrouw Lena en hun zoon Abraham komen inwonen bij Elisabeth, vrouw van Oom Aron, Reitzstraat.

25 maart, woensdag

Het perceel Plantage Parklaan 9 bestemd voor de

huwelijksvoltrekking van Joden. Op Maandag

30 Maart ook de percelen Plantage Middenlaan 4

en 24. Mededeling van het verbod betreffende

het sluiten van huwelijken tussen Joden en niet-Joden

(verbod op gemengde huwelijken en relaties)

26 maart, donderdag

‘s Avonds ongeveer twee uur luchtalarm; het luchtdoelgeschut verscheidene malen in actie.

1 april, woensdag

Joden mogen niet meer ten stadhuize ondertrouwen

en trouwen.

16 april, donderdag

Mededeling betreffende de instelling van het Gem.

Bureau voor Joodse Inkwartiering aan het

Oosteinde 14

29 april, woensdag

Verordening t.a.v. de Joden, betreffende het verplicht

dragen in het openbaar van een Jodenster.

De Joodse Raad krijgt drie dagen tijd om de ster te verspreiden en werkt nachten door om de deadline te halen.

2 mei 1942

Verplicht tot het dragen van de Jodenster, duidelijk zichtbaar op de bovenkleding op linker borstzijde; een gele in stof uitgevoerde davidsster met in de ster in het zwart het woord ‘Jood”.

Verplicht aan te schaffen Jodensterren zijn op het kantoor van de Joodse Raad te koop voor 4 cent per stuk en een textiel bon.

10 mei 1942

Parool: ‘de joodse raad op de verkeerde weg’, geen handlangerdiensten voor de Duitsers.

‘sedert de oprichting heeft de Joodse Raad zich geleend tot het verrichten van werkzaamheden ten behoeve van de Duitsers, waarvoor begrip noch vergevingsgezindheid als verontschuldiging kunnen gelden.’

‘de Joodse Raad heeft de grens bereikt, heeft haar zelfs overschreden. Dit is geen kritiek van niet-belanghebbende buitenstaanders, maar het is de klacht van de overgrote meerderheid van onze joodse landgenoten, die op het ogenblik de dupe worden van de angstmentaliteit en de al te grote buigzaamheid van de Joodse Raad..

Want terwijl slechts enkele Duitse sadisten zich bezig houden met het uitdenken van maatregelen tegen de Joden in Nederland, beschikken deze heren over geen enkel behoorlijk geoutilleerd apparaat om uitvoering aan deze maatregelen te geven of om de administratieve zijde van de uitvoering ervan te behandelen. De Joodse Raad heeft zich ertoe laten vinden steeds grotere bureaus in te richten, steeds nieuwe afdelingen te vormen en steeds meer personeel aan te nemen, zodat thans reeds ver over de 1500 mensen in dienst zijn, die bovendien door de Joodse Nederlanders zelf betaald moeten worden. Zonder dit uitgebreide apparaat, dat de Joodse Raad zelf heeft ingesteld en in stand houdt, zou geen enkel door de Duitsers uitgedachte maatregel efficiënt uitgevoerd kunnen worden.

Dat begint al met het uiterst nauwkeurige door de Joodse Raad opgezette en bijgehouden Bevolkingsregister der Joden in Nederland, waaruit de Duitsers maar hoeven te putten als zij gegevens omtrent Joden willen hebben. Dat geldt voor de gedwongen emigratie aanvragen der buitenlandse Joden, voor de registrering van Joodse ondernemingen en de daardoor mogelijk geworden roof, voor de uitreiking van reis- en verhuisvergunningen. Dat geldt voor de aanmelding en keuring voor joodse mannen om geconcentreerd te worden in werkkampen in Drenth en Overijsel. De eerste oproep komt zogenaamd van het Gewestelijk Arbeidsbureau. Wie daaraan geen gehoor geeft, krijgt echter een dreigbrief, die opeens weer afkomstig blijkt te zijn van de Joodse Raad. Want bij de vele bezwaren welke men in joodse kringen tegen de Joodse Raad heeft, is wel de voornaamste deze, dat men zich daar telkens opnieuw ervoor leent de Duitse intimidaties te herhalen en aan te dikken met allerlei dreigementen, in plaats van het aan de Duitsers zelf over te laten, wanneer deze op hun plompe Teutoonse manier hun maatregelen kracht willen bijzetten.

Niet alleen heeft de Joodse Raad zich nauwelijks tegen de verplichting tot het dragen van de gele ster verzet, maar dank zij de grote activiteit en karakterloze medewerking van dit lichaam was de uitvoering van deze maatregel binnen drie dagen na afkondiging mogelijk. Men mobiliseerde het gehele personeel, dat tot des nachts vier uur zelfs overwerkte om tijdig met de verspreiding en verzending gereed te komen. Als in dit geval de Joodse Raad zelf niet de fierheid had een dergelijke prompte medewerking te weigeren, had hier althans voor het personeel een taak gelegen.

Het schijnt echter dat ook het personeel is aangetast door het verschijnsel, dat zich in zovele grote ambtelijke lichamen voordoet, een aantal hogere chefs althans is bezeten van een dermate bureaucratische geest, dat het schijnt of zij slecht een eerzucht kennen: de door de Duitsers uitgedachte maatregelen zo nauwkeurig, snel en rigoureus mogelijk uit te voeren, waarbij de Joodse landgenoten, die daartegen klachten of bezwaren hebben, worden afgesnauwd alsof zij op een bureau van Pruisische ambtenaren komen.

Tegenover het argument: als wij het niet doen, doen de Duitsers het zelf, stellen wij het feit, dat de Duitsers in ons land op het ogenblik over geen enkel apparaat beschikken, dat in staat is de bepalingen zo snel en zo accuraat uit te voeren als helaas thans het geval is met de meer dan 1500 man personeel van de Joodse Raad. Wat wij hoge ambtenaren als secretarissen-generaal, burgemeesters, leden van de rechterlijke macht en anderen verwijten, dat zij zich willig ertoe lenen de bepalingen der Duitse overweldigers uit te voeren, ook als deze in strijd zijn met elk Nederlands en internationaal recht, geldt ook voor de Joodse Raad. Waar men handlangerdiensten voor de vijand verricht, daar is de grens van het eerbare bereikt en heeft men de plicht verdere medewerking te weigeren.’

11 mei, maandag

Ter gelegenheid van den verjaardag van ir. A. A.

Mussert. leider der N.S.B., houden de W.A.,

‘Nederlandsche S.S. en de Nationale Jeugdstorm

een mars door de stad

12 mei 1942

Joden mogen niet langer een rekening hebben bij de postgiro

14 mei, donderdag

Nationale Zangwedstrijd in Krasnapolsky; uitgeschreven door het Christ. Mannenkoor ,,Amsterdam-Noord”. Deelneming van vijftig koren. Voortzetting en besluit van het concours op maandag 25 mei (2e Pinksterdag).

18 mei, maandag

Compagnieën van het Amsterdams Politiebataljon defilieren voor den Reichsftihrer der S.S. en chef der Duitse Politie, H. Himmler.

21 mei 1942

verordening: voljoden moeten vóór 30 juni al hun collecties, kunst, voorwerpen van goud, platina of zilver, alsmede alle edelstenen en parels inleveren bij LiRo-bank. En daarbij al hun contanten, cheques, effecten en deposito’s voor zover die samen meer dan tweehonderdvijftig gulden waard waren. Ook alle vorderingen op derden moesten worden gemeld. Geen Jood zou vanaf 30 juni 1942 over meer dan tweehonderdvijftig gulden kunnen beschikken.

28 mei, donderdag

Dodelijk ongeval met tramlijn 8 op de Nieuwmarkt.

29 mei 1942

Joden mogen niet meer vissen

31 mei, zondag

in den afgelopen nacht luchtalarm en verscheidene

malen fel afweervuur. Brisant-bommen gevallen

op het grasland van perceel Duivendrechtsche kade 20. Grote schade aangericht door het inslaan van granaten van het luchtdoelgeschut in ’de steenhouwerij van C. J. Rinse aan de Duivendrechtsche kade. Een Engels vliegtuig neergestort

2 juni, dinsdag

Het, als gevolg van den geringe aanvoer, ontstane

vervoer van groente rechtstreeks van de kwekerijen verboden.

5 juni 1942

volledig reisverbod voor alle Joden.

7 juni. zondag

Massabijeenkomst van de N.S.D.A.P. en N.S.B.,

op den Dam.

12 juni, vrijdag

Toegang tot de vischmarkt aan de De Ruyterkade

voor Joden verboden.

Joden mogen geen groenten en fruit meer kopen in niet-joodse winkels.

Alle vormen van sport voor Joden verboden.

25 juni, donderdag

Massabijeenkomst van de N.S.B. op den Dam en

rede van den leider, ir. A. A. Mussert, t.g.v. diens

driedaags bezoek aan de provincie Noord-

Holland.

26 juni 1942

Joodse Raad wordt ingelicht over deportatie van Joden naar het Oosten. De raad krijgt het razend druk met de deportaties: het doorgeven van verordeningen en dreigementen, verschaffen van instructies voor de reis, het leveren van de noodzakelijke uitrusting voor hen die het niet konden betalen en het administreren, en verdedigen, van vrijstellingen, de Sperren.

27 en 28 juni 1942

In dit weekend verspreidde het nieuws dat Joden zouden worden weggevoerd zich vanuit de burelen van de Joodse Raad door Amsterdam.

27 juni 1942

Illegale radiozender Brandaris: ‘volgens Poolse regering zijn er sinds oktober 1939 door de Duitse honden 700.000 Joden vermoord.’

30 juni, dinsdag

Verordening betreffende het optreden van Joden in het openbaar:

Na 8 uur des avonds mogen Joden zich niet meer op straat (of tuin of balkon) bevinden.

Verbod om zich in woningen van niet-Joden op te houden.

Het betreden van niet-Joodse zaken is alleen van 15-17 uur geoorloofd.

Het gebruik maken van openbare vervoermiddelen is verboden. Ook fietsen is voor Joden verboden.

1 juli 1942

Kamp Westerbork in gebruik genomen als Juden-durchgangslager. Het kamp huisvest al groepen Duits Joodse vluchtelingen. Wanneer Westerbork tot doorgangskamp wordt aangewezen krijgen deze alter kampinsassen de leiding onder leiding van Gemmeker. Deze hoefde slechts data en aantallen voor volgend transport door te geven; het opstellen van de lijsten, verwittigen van de slachtoffers, vervoer van bagage, inladen en afsluiten van de treinen wordt allemaal geregeld door deze gevangenen.

Begin juli 1942

De eerste oproepen per aangetekende post bezorgd. Na registratie volgen instructie voor de reis. Er wordt weinig gehoor aan gegeven. Razzia’s volgen.

Instructies voor de reis:

Rugzak, werklaarzen, werkpak, dekens, eet nap en drinkbeker, mars proviand voor drie dagen, papieren en medicijnen. Het best in een ‘broodzak’ met hengsel en klep, kosten broodzak 25 piek. Armlastigen kunnen hulp krijgen bij het vergaren van de uitrusting bij JR, afdeling hulp aan vertrekkenden (al snel hulp aan verrekkenden genoemd)

6 juli 1942

Joden moeten hun fietsen en andere voertuigen inleveren. Telefoonaansluitingen van Joden worden afgesloten.

Zij mogen niet meer bij niet-joden op bezoek en zij mogen in niet-joodse winkels uitsluitend tussen 3 en 5 uur inkopen doen.

14 juli, dinsdag

Door het geen gevolg geven aan den Duitschen ow voor tewerkstelling onderneemt de Duitss Politie een grote razzia tegen de Jodenin de buurten van het Waterlooplein en de

Nieuwmarkt. Ongeveer 400 personen meegevoerd.

Bedreiging met overbrenging naar een Duits concentratiekamp, indien de 4000 daartoe aangewezen Joden zich niet ten spoedigste voor de tewerkstelling aanmelden.

15 juli, woensdag

Eerste transport van meer dan 1000 Joodse gevangenen van het Centraalstation naar Westerbork vertrokken.

Eerste deportatie van 1137 slachtoffers van Westerbork naar Birkenau

20 juli, maandag

De Joden moeten hun rijwielen inleveren

25 juli 1942

Parool schrijft over Duits schrikbewind in Amsterdam,

‘Op 14 juli verschenen in verschillende wijken de overvalwagens van de Groene Politie, die cordons vormden en alle mensen met sterren bij elkaar voegden, ouden van dagen, kinderen, vrouwen, gebrekkigen, zonder enig onderscheid. Vooral in het oude Joodse stadscentrum heeft men zich duchtig geweerd. Menige Groene Politie-rekel, dapper alleen bij overmacht van getal en bewapening, werd afgetuigd, geweren werden afgerukt en weggesmeten en een aantal van hen werden in de gracht geslingerd.

Intussen gaan de deportaties voort. Voor 20 juli moesten er 4000 mensen vertrekken, gestuwd in goederenwagons, zonder water, zonder toiletten, zonder lucht. Elke nieuwe week betekent opnieuw 4000 slachtoffers. In dit tempo zullen in de komende weken de Nederlandse Joden worden weggevoerd.’

27 juli 1942

Isaac (19) zoon van Benjamin op transport, Pr. Brandtstraat64 1^e

Anna (23) gehuwde dochter van Abraham met haar echtgenoot op transport

30 juli 1942

Radio Oranje, ‘de Rotterdammer’ meldt: ‘wat er nu gebeurt is geen roof en plunderij meer, het is niet meer uitsluitend wegvoering om ruimte voor Duitsers in Nederland te maken; het is zelfs geen gedwongen opeenhoping van Joden in Oost-Europa. Het is een bewuste poging tot uitroeiing; het is een bewuste poging tot moord op weerlozen.’

3 augustus 1942

David (26) van Samuel op transport, Sparreweg 26

6 augustus, donderdag

Groote razzia van de Duitss politie tegen de Joden

in verschillende stadsgedeelten. Duitse overvalauto’s

doorkruisen de stad. Ongeveer 600 personen

weggevoerd.

augustus 1942

Joden worden ’s avonds van huis gehaald, zij mochten na 20.00 uur het huis niet meer verlaten. Deuren worden ingetrapt en families naar buiten gesleept en afgevoerd.

augustus 1942

Sperre ( genummerd stempel in persoonsbewijs) ingevoerd (voorlopige vrijstelling van deportatie). Groepen voor Sperre: arbeiders in voor de Wehmacht belangrijke fabrieken, medewerkers Joodse Raad en gemengd gehuwden. Eind 1942 46.000 Joden gesperrt, de overige konden elke avond van huis worden gehaald.

In een extra editie van Het Joodse Weekblad worden Joden erop gewezen dat zij, die niet de oproep gehoor geven, voorts zij, die zonder toestemming van woning veranderen (officiële benaming voor onderduik) naar concentratiekamp Mauthausen overgebracht zullen worden.

Mauthausen was inmiddels bekend door de vele doodstijdingen van de jonge mannen die tijdens razzia’s, voorafgaand aan de massale deportaties, naar dit kamp waren overgebracht.

Hollandse Schouwburg aan de Plantage Middenlaan wordt de verzamelplaats van waaruit Joden naar Westerbork worden gezonden.

augustus 1942

De Wervelwind: ‘voor het Jodendom in Europa dreigde regelrechte uitroeiing’;

Reeds zijn in Polen 700.000 Joden vermoord, nu worden ook de Joden uit West-Europa met treinen vol tegelijk in dezen moordkuil geworpen. De verbanning der Joden heeft een duidelijke, afzichtelijke bedoeling: de arbeidskracht, die hen rest, uit hen te mergelen ten behoeve van de opbouw in Oost-Europa, doch onder zulke arbeidsvoorwaarden dat de Joden zelf er bij te gronde gaan.’

1 september, dinsdag

De ophaaldienst voor oude materialen en afvalstoffen

ingesteld. Joden moeten hun gemeentelijke

opkopersvergunning inleveren.

5 september, zaterdag

Begin van de nachtelijke razzia’s tegen de Joden.

Gehele Joodse gezinnen door de Duitse politie en de Nederlandsche Ordepolitie uit hun woningen weggevoerd.

6 september, zondag

Manifestatie van de Stichting ,,Nationaal Zangfeest”,

door 4000 zangers en 200 musici, op den Dam.

In de Jodenbuurt gaat het verhaal rond over een briefkaart met de tekst:’ alles in orde, het werk niet zwaar en het eten redelijk,’ ondertekend door ‘Blinde Maupie”

11 september 1942

Gemengd gehuwde Joden moeten zich melden voor registratie.

19 september 1942

Elisabeth, vrouw van oom Aron op transport, Reitzstraat 39 3^e, Oom Benjamin blijft met zijn vrouw en zoon op de woning achter.

23 september, woensdag

Beslissing van de Duitse autoriteiten dat de in de

Transvaalbuurt (Oost) vrijkomende woningen ter

beschikking komen van Joodse families.

Het verhuren van vrijkomende Joodse woningen

uitsluitend te geschieden door bemiddeling van

den gemeentelijke Woningdienst.

5 oktober 1942

Leendert (35), Marianne (36), dochters Rachel (10) en Sophia (1) op transport, Jodenbreestraat 81 3^e

19 oktober, maandag

Afkondiging van het vestigingsbesluit voor geheel

Noord Holland, waarbij het verboden is zich in

Amsterdam te vestigen. Op Woensdag 28 Oktober

is ook het verhuizen binnen de gemeente verboden.

oktober 1942

De Engelse radio spreekt van vergassing.

Parool meldt dat er bij razzia’s op Joden circa 14.000 joodse mannen, vrouwen en kinderen naar werkkampen zijn gedeporteerd.

1 november, zondag

Oprichting, v a n politiewege, der ,,Vliegende Brigade”, voor het optreden op straat, in café’s, hotels en winkels, in gevallen van overtreding der voorschriften betreffende de voedselvoorziening en de prijsregeling.

3 november, dinsdag

De Miranda, oud-raadslid en oud-wethouder, op 67 jarigen leeftijd, in het concentratiekamp bij Amersfoort.

9 november, maandag

Mededeling dat t.g.v. de duisternis in de afgelopen week 7 mensen verdronken zijn.

11 november, woensdag

Wegvoering van al het Joodse personeel van de

Hollandia-fabrieken op Kattenburg. Ook de gezinsleden uit hun woningen gehaald. Op Vrijdag 27 November hernieuwde razzia in vele ateliers.

24 november 1942

Eind 1942 maakt de Nederlandse regering via de radio bekend dat het verboden is de Duitsers te betalen voor een uitreisvisum.

Parool meldt:’ Nederlandse regering in Londen waarschuwt tegen de aankoop van uitreisvergunningen t.b.v. vervolgde Joden i.v.m. deviezenblokkade tegen Duitsland.’

Radio Oranje en de Brandaris worden samengevoegd tot het nieuwe radio Oranje. Dat zond twee maal per dag een kwartier uit: nieuws, commentaren, cabaret en af en toe een toespraak van de premier of koningin.

Noch het Kabinet, noch Radio Oranje, noch de Koningin riepen op tot actief verzet. Integendeel: zij riepen consequent op tot voorzichtigheid en geduld.

30 november 1942

Jacques David, zoon van Oom Jacob en zijn vrouw Anna op transport, Krugerplein 6

8 december 1942

Jacob (42), Henriette (39) en kinderen Sara (14) en Davy (9 mnd.) op transport, Tugelaweg 108 2^e

Hun dochters Rachel (21) , Beppy (20) en Kitty (18) komen bij hun tante Sophia wonen, Dijstraat 20

12 december 1942

Het communistische blad “de Waarheid’ roept Joden op zich zelf niet langer wijs te maken ‘dat het in de Jodenkampen in Polen nog wel uit te houden zal zijn’;

‘in de komende vier weken zullen honderdduizenden mannen en vrouwen, kinderen en grijsaards in Polen het leven moeten laten. Het lijkt ondenkbaar doch het is waar. Eenmaal in Polen wacht de ongelukkigen een wisse dood.’

9 december, woensdag

600-jarig bestaan van Amsterdam als vrije stad

17 december 1942

Radio Oranje: verklaring geallieerden:

‘Hitlers voornemen het Joodse volk in Europa uit te roeien, noemden zij Polen een ‘abattoir’, waar de ‘krachtigen langzamerhand doodgewerkt’ werden in ‘arbeidskampen’ en de ‘zwakkeren’ stierven aan ‘koude of honger’ of in ‘massa-executies’, en schatten zij het aantal slachtoffers ‘van deze bloedige wreedheid’ op vele honderdduizenden.’

19 december, zaterdag

Kerstfeest in Bellevue voor 1000 Amsterdamse

kinderen; georganiseerd door Winterhulp

23 december 1942

Parool meldt dat er in de afgelopen weken weer circa 9000 Joden zijn opgepakt en weggesleept.

27 december, zondag

Een enorme drukte op het Stationsplein bij tramlijn 9

voor het Ajax-Stadion (wedstrijd Amsterdam-

Zwaluwen) alsook een groot gedrang in de hal

van het Centraal Station veroorzaken grote wanordelijkheden, waarbij de Politie genoodzaakt is

gewapenderhand op te treden.

30 december 1942

Oom Benjamin, zijn vrouw Lena en zoon Abraham moeten de woning van Oom Aron aan de Reitzstraat verlaten en gaan inwonen bij Benjamin en zijn gezin, Pr. Brandtstraat 64 1^e

1943

1 januari, vrijdag

De firma Lippmann Rosenthal en Co staakt haar

uitkeringen aan Joden. De Joodse Raad belast

met de waarneming der Joodse financiële

belangen.

9 januari, zaterdag

Mededeling van de Duitse Overheid betreffende de instelling van een ,,Bewakingsdienst”, in verband met het steeds toenemende aantal sabotagegevallen. Deze dienst zal belast worden met de bescherming van nader aan te wijzen objecten.

Op vrijdag 5 februari oproeping van vrijwilligers met de mededeling, dat, bij onvoldoende aanmeldingen, de Duitse Overheid personen voor dezen dienst zal aanwijzen. Uitbreiding van het corps der Ordepolitie.

15 januari, vrijdag

Mededeling van den Joodse Raad, dat, op last van de Duitse autoriteiten, alle te vondeling gelegde kinderen als Joodse kinderen zullen worden beschouwd en in een voor dezen bestemde inrichting worden geplaatst.

18 januari, maandag

Begin der wegvoering van de patiënten der Joodse

rusthuizen. De Joodse arbeiders van de Gem.

Werkinrichting voor Blinden aan den Amsteldijk

uit hun werk weggehaald.

20 januari, woensdag

Nadat reeds verscheidene avonden en ook des nachts

vele Joodse gezinnen zijn weggevoerd, thans

wederom uitgebreide razzia’s overdag, voornamelijk

tegen Joden, die in 1942 wegens ziekte of om andere redenen van deportatie waren vrijgesteld

21 januari 1943

Verlaging van vlees en melkrantsoen

22 januari, vrijdag

In de nacht van vrijdag op zaterdag worden de bewoners en verzorgers van het Apeldoornsche Bosch op tramsport gezet, en onmiddellijk na aankomst (25^e) in Auschwitz vermoord.

Keetje is al enige tijd bewoner en gaat op transport

Oom Aron is ook een bewoner en gaat op transport

26 januari, dinsdag

Het Rembrandt-theater op het Rembrandtplein in

den afgelopen nacht door brand geheel verwoest.

3 februari, woensdag

De Duitse Overheid gelast sluiting van alle

schouwburgen, bioscopen, variétés, e.d. i.v.m.

de nederlaag van het 6e Duitse leger bij Stalingrad.

(Op Zondag 7 Febr. wederom geopend).

5 februari 1943

Joden mogen geen brieven of rekwesten rechtstreeks bij Duitse instanties indienen, dit dient uitsluitend via de Joodse Raad te gebeuren.

Verzoeken om Joden in Westerbork te mogen bezoeken worden afgewezen.

8 februari, maandag

Wijzigingsbesluit inzake het Uitgaansverbod. Na

10 uur mag men zich niet meer op straat bevinden.

Cafés en restaurants moeten om 9 uur gesloten zijn.

Op Zondag 14 Februari, nieuwe verordening waarbij het op straat zijn na 8 uur verboden is en de sluiting van de cafés en restaurants

is bepaald op 7 uur.

Op 2 Maart zijn de betreffende uren opnieuw

gewijzigd, resp. in 9 en 8 uur.

9 februari, dinsdag

Besluit tot het opmeten en fotograferen van monumenten van historische betekenis of bijzondere

architectuur, om bij event. oorlogsschade tot herstel of wederopbouw te kunnen overgaan.

10 februari, woensdag

De kinderen uit de Joodse weeshuizen door de

Duitse Overheid weggevoerd.

10 februari 1943

Parool: ‘ even lachen? Voltallige personeel van het Italiaanse consulaat in Amsterdam is onlangs door de Duitsers …… gearresteerd. Van je vrienden moet je het hebben.’

12 februari, vrijdag

Verordening betreffende het verplicht verhuizen

naar Amsterdam van de Joodse gezinnen uit

Haarlem, Heemstede, Bloemendaal, Aerdenhout

en Voorschoten.

16 februari, dinsdag

Wegvoeren van de bewoners van het Portugees Israëlitisch oudenmannenhuis aan de Nw. Herengracht.

David (75), neef Jacob (85) met de overige bewoners op transport

1 maart, maandag

Wegvoering, door de Duitse Overheid van de bewoners, en hun verzorgers, der Joodse Invalide aan het Weesperplein.

Enkelen ontsnappen, waaronder Rachel van Keetje.

2 maart, dinsdag

Wegvoering, door de Duitse Overheid, van de

patiënten der Joodse Ziekenhuizen. Vele vluchten

of laten zich nog naar huis vervoeren.

10 maart, woensdag

In verband met mogelijk oorlogsgevaar, overbrenging

van een aantal wilde dieren uit den Haagsche

dierentuin naar Artis.

17 maart 1943

Rachel (21) dochter van Benjamin op transport, Pr.Brandtstraat 64 1^e

27 maart, zaterdag

Gerrit van der Veen

Aanslag met springstoffen op het Bevolkingsregister

aan de Plantage Kerklaan. Het gebouw door brand grotendeels verwoest. De Duitse Overheid looft

f 10.000 uit voor aanwijzing van de daders. De werkzaamheden van het Bevolkingsregister tijdelijk voortgezet in het gebouw Plantage Franschelaan 42, die van den Burg. Stand, Plantage Franschelaan 9.

Op Donderdag 1 Juli mededeling van de executie van de daders.

6 april 1943

Rachel v. Jacob (21) op transport, vanuit huis tante, Dijkstraat 20

Oom Benjamin met zijn vrouw Lena Citroen op transport vanuit huis Benjamin, Pr. Brandtstraat 64 1^e

17 april, zaterdag

Een fabriekscomplex van de firma Rath en Doodeheefver aan de Duivendrechtsche kade door de

Duitse Weermacht gevorderd voor de N.V.

Ned. Vliegtuigenfabriek Fokker.

18 april, zondag

Massale razzia op de Nieuwmarkt en in de naaste

omgeving, door de politie van het bureau Economische

Zaken, tegen overtreders van de distributiebepalingen.

23 april, vrijdag

Het verblijf van Joden in Nederland alleen nog in

Amsterdam toegestaan.

24 april 1943

Radio Oranje: Van den Broek (de Rotterdammer) meldt dat volgens de Nederlandse illegale pers de Joodse patiënten, weggesleept uit het Apeldoornsche Bosch, door ‘gasverstikking’ waren gedood.’

27 april 1943

Oom Jacob met zijn vrouw Elisabeth en dochter Catharina op transport, Krugerplein 6

2 mei, dinsdag

Gedurende den afgelopen nacht een langdurig en

hevig afweervuur van het luchtdoelgeschut. Om

half drie een vliegtuig brandend neergestort in

de Reguliersdwarsstraat achter het Carlton hotel.

Door den ontstane grote brand alsmede ten

gevolge van explosies is de gehele omgeving

verwoest. Ook het Carltonhotel door den brand

vernield. De Rijksbrandweer uit ‘s-Gravenhage

en de brandweer uit enkele andere plaatsen ter

assistentie opgeroepen. Verscheidene doden en

gewonden.

3 mei, maandag

Des middags om ongeveer 5 uur luchtalarm. Luchtgevecht boven de stad. 4 vliegtuigen neergestort,

waarvan één bij perceel 34 in de Van Bossestraat.

Dit perceel door brand verwoest. 9 Doden

(waaronder 3 Engelse vliegeniers) en 12 gewonden.

4 mei 1943

Benjamin (48) en Esther (47) met Sara (15) en Sophia (11)

op transport, Pr. Brandtstraat 64 1^e

Rozette (21) dochter van Abraham op transport, Maritzstraat 26 1^e, zij trouwt op 12 mei 1943 in Westerbork met Moses Lezer

8 mei, zaterdag

Verordening inzake de verplichte aanmelding voor

den arbeidsinzet van alle mannen van 18 tot

35 jaar. Eerste oproep – mannen, geboren in 1921

– tot melding bij het Gewestelijk Arbeidsbureau

op 12 Mei.

13 mei, donderdag

Verordening betreffende de verbeurdverklaring der

radiotoestellen. Op Maandag 31 Mei begin van

de verplichte inlevering in district Amsterdam-West.

15 mei 1943

Gemengd gehuwden krijgen de keus tussen deportatie en sterilisatie.

18 mei 1943

Kinderen van Keetje: Flora (16), Emanuel (15), Willem (11), David (9) en Grietje (7) vanuit de Berg Stichting op Rapenbrug op transport

20 mei, donderdag

De nog in Amsterdam wonende Joden verplicht zich

bij de marechaussee kazerne aan den Polderweg

te melden. Het verblijf in Amsterdam aan Joden verboden. Bevel wordt op grote schaal genegeerd. Als gevolg daarvan grote razzia op 26 mei.

26 mei, woensdag

Razzia in Amsterdam Centrum, duizenden naar Westerbork: Dijkstraat en omliggende straten gemengd gehuwden afgevoerd, ook Oma, Dijkstraat 20

In Westerbork een panische angst voor het ‘op transport gesteld worden’ en wanhopige pogingen om aan dat lot te ontkomen, tot zelfmoorden of pogingen daartoe.

Elke maandagnacht klinkt het fluitsignaal van de trein en werden de namen van de vertrekkenden bekend gemaakt.

27 mei, donderdag

Massale razzia op de Joden in de binnenstad. Alle

toegangswegen tot de Joodse buurt afgezet. De

aldaar wonende Joden door de Grüne Polizei

weggevoerd.

28 mei 1943

Parool: ‘Al lang was in de pen dat het spoorwegpersoneel vanwege lange werktijden en zo een extraatje zou krijgen. Wij vernemen thans dat het getrakteerd zal worden met een half ons thee en een kwart pond koffie per man. Een bedankje omdat de spoorwegen niet aan stakingen hebben meegedaan? Ons zou het niet smaken.’

1 juni, dinsdag

Aron (42) en Rosalina (33) met Albert (10) en  Rachel (5) op transport, Jodenbreestraat 39 3^e

Beppie (20) en Kitty (18) v. Jacob op transport vanuit huis tante,  Dijstraat 20, als de Grüne Polizei voor Kitty komt, besluit Beppy met haar mee te gaan.

1 juli, donderdag

Mededeling betreffende de ter dood brengen van

12 personen, waarvan 9 uit Amsterdam, betrokken

bij den aanslag op het Bevolkingsregister op

Zaterdag 27 Maart.

17 juli, zaterdag

Amsterdam-Noord t.g.v. een Engels-Amerikaanse

luchtaanval zwaar getroffen. Verscheidene

straatgedeelten verwoest. Ook de St. Ritakerk,

waar juist feestelijkheden plaats hadden t.g.v. het

2 5 -jarig bestaan der parochie, getroffen. Ruim

150 mensen gedood. Zeer vele gewonden.

25 juli, zondag

Tweede Bombardement op Amsterdam-Noord. De

Nederlandsche Vliegtuigenfabriek Fokker verwoest.

Verscheidene bommen op het terrein van de Centrale Noord; 4 doden, ongeveer 20 personen gewond. Bombardement op Schiphol, waardoor een zware brand uitbrak.

30 juli, vrijdag

Oma komt weer thuis uit Westerbork

16 augustus, maandag

Razzia door de Grüne Polizei op het Rembrandtplein

en omgeving, op jonge mensen. die in aanmerking

komen voor den arbeidsinzet. Controle persoonsbewijzen.

Augustus 1943

Groenten en fruit op de bon

7 september 1943

Abraham (50) en zijn echtgenote Rachel (48) op transport

13 september, maandag

Mededeling van de Zentralstelle fiir jüdische

Auswanderung, dat gemengd-gehuwden voortaan

uitsluitend verhuizen mogen naar de Transvaalbuurt.

15 september, woensdag

De joodse markt op het Waterlooplein opgeheven.

27 september 1943

Parool maakt melding van gaskamers in concentratie- kampen, niet op basis van ‘geruchten’ of ‘gruwelverhalen’, maar geschreven op persoonlijke ervaringen:

‘ in de meeste kampen wordt honger geleden. Wie het zware werk, het gebrek aan slaap, de mishandelingen en het tekort aan voedsel drie maanden uithoudt, valt toch in ieder geval 20 tot 40 kilo af. In de meeste kampen sterft de gehele kampbevolking vier maal per jaar uit.’

‘in den loop van den oorlog heeft men de liquidatie van gevangen tegenstanders en vijanden nog belangrijk gerationaliseerd. Het ‘umlegen’ zoals de technische term luidt, geschiedt thans reeds geruime tijd in de Gaskamer, die in alle kampen gebouwd is. Zo’n gaskamer maakt de indruk  een bad lokaal te zijn. Een groot aantal mensen wordt er naakt ingebracht, dat heeft het voordeel, dat men de lijken naderhand meteen verassen kan, zonder dat men eerst nog kleren hoeft uit te trekken. Het procedé is eenvoudig. De deuren gaan dicht en de kranen gaan open. Een kwartier later komt het lijkencommando om de slachtoffers weg te halen. In het kamp te Auschwitz zijn op deze wijze vele tienduizenden Polen, Joden en Russen gedood. Een half jaar geleden heeft men hier de Gaskamer, die een capaciteit had van 200 personen, belangrijk vergroot, zodat er thans 1000 man tegelijk in kan. In de Gaskamer van Neu Gammen (bij Hamburg) zijn vele Nederlanders om het leven gebracht.’

29 september, woensdag

Gedurende den afgelopen nacht de nog van deportatie

vrijgestelde joden voor het merendeel weggevoerd .

De werkzaamheden van den Joodse Raad gestaakt. Leden van de Joodse Raad ook afgevoerd naar Westerbork/

16 oktober, zaterdag

Het Genootschap Amstelodamum ontvangt de

Vereeniging ,,Haerlem”, uit Haarlem, voor een

rondwandeling door het oudste gedeelte van de

stad. Afscheidsbijeenkomst in Krasnapolsky.

20 oktober, woensdag

De gemeente koopt het voormalig Joodse Jongensweeshuis voor gemeentelijke doeleinden.

Oktober 1943

Radio Oranje: Premier Gerbrandy keek terug op de wegvoering van de laatste Joden uit Amsterdam. Zij volgen, zei hij, hun broeders naar de ‘slavernij’. Het was tragisch, voegde hij eraan toe, dat de Joodse Raad had meegewerkt aan deze ‘verbanning’.

7 november, zondag

De zanguitvoering ,,Ons glorierijke Nederlandsche

lied” van Mevrouw Marg. Couperus in de kleine zaal van het Concertgebouw leidt tot anti-Duitse

demonstraties. De zangeres in arrest gesteld.

22 november, maandag

Instelling van een bureau ,,Krankenkasse” ten

Stadhuize ter voorlichting en administratieve

hulp aan verzekerden die in Duitsland zijn

tewerkgesteld

4 december, zaterdag

Feestelijke intocht St. Nicolaas, ontvangst op de Dam door wethouder Smit.

Alle Nederlanders met een distributiestamkaart moeten een nieuw document aanvragen.

13 december, maandag

Anglo-Amerikaanse luchtaanval op Schiphol.

Verscheidene malen luchtalarm en hevig afweervuur.

Enkele vliegtuigen storten brandend neer,

Inslag en ontploffing van een granaat in de

Warmoesstraat. Verscheidene personen door

scherven getroffen. 1 persoon gedood.

31 december 1943

Radio Oranje: koningin Wilhelmina spreekt, in haar toespraak, terloops over de deportaties van Joden:

‘ steeds zenuwslopender is de overheersing van de nietsontziende vijand voor u geworden; steeds gruwelijker zijn methoden, waaraan velen uwer, en in het bijzonder onze Joodse landgenoten, wier vernietiging helaas bijna een feit is geworden, ten offer zijn gevallen.’

1944

31 januari, maandag

Aanplakbiljetten aangebracht met voorschriften i.z. de gedragingen van de burgerij (uitgaansverbod en maatregelen vijandig optreden) bij een voorkomende invasie van geallieerden en eventuele oorlogshandelingen in en om de stad.

5 februari 1944

Parool: ‘een transport vertrekt, een ooggetuige vertelt van lief en leed in Westerbork.’

26 maart, zondag

Enkele malen luchtalarm. Het bombardement van

de havenwerken van IJmuiden dreunt over de stad, Het Ajax-Stadion tijdens de kampioenschapswedstrijd van de Amsterdamse voetbalclub ,,De Volewijckers tegen Heerenveen op last van de Duitse Overheid ontruimd.

26 april, woensdag

Mededeling betreffende de inrichting van het gebouw van de voormalige ,,Joodse Invalide” als gemeentelijk ziekenhuis, onder den naam ,,Centraal Ziekenhuis”.

5 juni, maandag

Executieveiling in Frascati van den Joodschen Schouwburg (voormalige Hollandsche Schouwburg) in de Plantage Middenlaan.

6 juni 1944

Parool meldt ‘ D-day, grootscheepse invasie van geallieerden op de kusten van Normandië.’

9 juni, vrijdag

Reeds enige dagen heersende opgewonden stemming n.a.v. landing geallieerde legers in Frankrijk (6 juni) neemt toe. T.g.v. de verklaarden alarmtoestand voor de Duitse Weermacht. Bioscopen en cafés stromen leeg. Verscheidene zaken gaan nog laat in den avond over tot verkoop van levensmiddelen.

10 juni, zaterdag

Executie door het Polizeistandgericht van 4 personen,

waarvan uit Amsterdam de beeldhouwers Gerrit van der Veen en Johan Limpers.

juli 1944

Illegale pers bericht, op basis van mededelingen van de geallieerden, dat in Auschwitz dagelijks Joden per trein arriveerden om met zesduizend tegelijk te worden vergast en daarna in een van de vier crematoria verbrand.

zomer 1944

Berichten in de internationale pers:’ uitroeiingskampen, circa 1.750.000 Joden vermoord, waarvan 100.000 Nederlandse Joden.’

13 augustus 1944

Radio Oranje: Den Doolaard leest een bewerking voor van een artikel van een Russisch auteur over zijn bezoek aan een vernietigingskamp bij Minsk:

‘in andere lijkenfabrieken werden de slachtoffers naar badhuizen gebracht, om gewassen en gedesinfecteerd te worden, voor ze, zogenaamd, aan het werk zouden gaan. De vrouwen werden kaalgeschoren; het vrouwenhaar werd zorgvuldig verzameld voor de Duitse textielfabrikanten. Dan kwam het gas en door luiken in de vloer gleden de lijken recht in een fornuis.’

15 augustus, dinsdag

Verscheidene malen luchtalarm. Massale overtocht

van Anglo-Amerikaanse vliegtuigen.

26 augustus 1944

Parool meldt dat Parijs is bevrijd, rest van Frankrijk nadert.

30 augustus, woensdag

Het oude Waaggebouw op de Nieuwmarkt (Het Amsterdams Historisch Museum) wederom opengesteld. Tentoonstelling van afbeeldingen van stadspoorten en waaggebouwen in Amsterdam.

3 september 1944

Vanuit Westerbork vertrekt de laatste deportatietrein met Joden naar Auschwitz.

Wilhelmina spreekt via Radio Oranje de bevolking toe:’ de bevrijding staat voor de deur.’

4 september, maandag

Proclamatie van den Rijkscommissaris (n.a.v. het bericht over den inval der geallieerde legers in België en Nederland). De Uitzonderingstoestand afgekondigd. Iedereen moet aan zijn werk blijven. Vluchten is verboden. Op vijandige acties staan zware straffen. Het Uitgaansverbod van 21.30 op

20 uur gesteld.

5 september, dinsdag

De berichten omtrent den inval der geallieerde legers in Nederland brengen grote opwinding teweeg. Duitse militaire en civiele instanties ontruimen op grote schaal haar bureaus en bezette gebouwen, en verlaten de stad. Ook zeer

vele Nationaal Socialisten verlaten het stadsgebied. Des avonds de straten door gewapende leden van de Landwacht bewaakt.

6 september, woensdag

Een personentrein met vluchtelingen, voornamelijk uit Nat. Socialistische kringen, even buiten de stad door Anglo-Amerikaanse vliegtuigen beschoten. Enkele wagons geheel uitgebrand. Zeer veel doden en gewonden.

De Duitse Weermacht vordert, in samenwerking met de Landwacht, langs de wegen auto’s, vrachtwagens en fietsen. Later ook de fietsenstallingen leeggehaald.

13 september, woensdag

Door den steeds groter wordende trek naar de polders, voor het halen van aardappelen en groenten, het treinverkeer naar Aalsmeer stilgelegd. Uitvaardiging van het verbod deze levensmiddelen van buiten te halen.

Begin van de uitreiking van noodbonkaarten.

Laatste transport vertrekt vanuit Westerbork

14 september, donderdag

In verschillende gedeelten van de stad vordering van fietsen langs den weg.

16 september, zaterdag

OPA is 39!

Razzia’s door de Grtine Polizei in verschillende stadsgedeelten op manlijke personen tussen 16 en 50 jaar.

Alle winkels, met uitzondering van de levensmiddelenzaken, moeten, ter besparing van elektriciteit, des Zaterdags na 13 uur sluiten

17 september, zondag

De door de Nederlandsche regering te Londen

geproclameerde spoorwegstaking uitgebroken.

Pas nadat de regering had toegezegd de lonen en de kerstgratificatie door te betalen!

21 september, donderdag

Vanaf 12 uur den gehelen dag luchtalarm. De Duitse Weermacht richt grote verwoesting aan door het opblazen van de havenwerken en haveninstallaties.

22 september, vrijdag

Verscheidene malen dreunen de ontploffingen over de stad van de voortgezette vernielingen aan het IJ. Versperring van het Noordzeekanaal door het tot zinken brengen van schepen.

9 oktober, maandag

Elektriciteitsvoorziening wegens kolengebrek stil gelegd. Alleen vitale bedrijven en inrichtingen kunnen nog in werking blijven. Het tramverkeer  stil gelegd. Gaslevering nog van 12-13 uur en van 15-17.30 uur.

23 oktober, maandag

Begin van de voedselverstrekking door de Centrale Keukens. Deelname van 440.000 personen

31 oktober, dinsdag

Aankomst van een vaartuig, o.l.v. den burgemeester

van Texel, met door de burgerij van Texel verzamelde levensmiddelen voor de noodlijdende Amsterdamse bevolking

oktober 1944

Verslag van Reina Fuks-Manfeld:

Na de bevrijding in het zuiden organiseerden de overlevenden zich. Maar door zeer gebrekkige verbindingen wisten mensen van elkaar niet welke initiatieven er werden ondernomen. In Maastricht werd zowel het Comité voor Israëlitische Belangen (CIB) als het Centraal Registratiebureau opgericht. Beiden hielden zich bezig met de registratie van opduikende Joden.

In oktober 1944 kreeg het CIB van de overheid tienduizend gulden om de organisatie van de grond te krijgen, maar al snel werd deze gift als een ‘vergissing’ gezien. De regering in Londen wilde een ander beleid voeren en besloot geen onderscheid te maken tussen verschillende bevolkingsgroepen. Joden waren ‘Nederlanders als alle andere Nederlanders’ en zij zouden dus ook geen aparte hulpverlening krijgen. Dat betekende in de praktijk dat Joden afhankelijk waren van particulieren en kerkelijke organisaties want alle joodse instellingen van voor de oorlog bestonden niet meer. Bovendien was er nauwelijks familie meer en woonden in vroegere woningen meestal andere mensen. Opduikende Joden hadden veelal te maken met een omgeving die niet veel begrip toonde. Zij hadden vaak alleen maar een koffertje met kleren; de rest van de spullen hadden zij ingeleverd bij de Duitsers of in bewaring gegeven bij niet-joden die niet altijd bereid bleken de spullen terug te geven.  

november 1944

Parool maakt melding van de eerste sterfgevallen als gevolg van honger in het westen van het land

3 december, zondag

Het broodrantsoen voor Amsterdam verlaagd tot 1000 gram per week.

5 december 1944

Parool meldt dat de zuivelpositie steeds slechter wordt:

‘voor volwassenen geen, tot 14 jaar alleen taptemelk en alleen de kleintjes tot 4 jaar hebben recht op melk. Problematische leveranties in grote steden (onvoldoende), deels door angst om zich op weg te begeven naar boeren, maar ook leveren boeren slechts de helft van de hoeveelheden af. Grote hoeveelheden verdwijnen in de zwarte handel.’

21 december, donderdag

Het aantal tyfus gevallen tot 120 gestegen.

1945

1 januari, maandag

Illegale plakkaten op schuttingen en muren met een oproep tot de mannelijke bevolking van 16 tot 40 jaar, zich niet voor den arbeidsinzet te melden.

5 januari, vrijdag

OPA IS 39!

Begin van de verplichte melding (mannen van 16-40 jaar) voor den arbeidsinzet.

Politieke moordaanslagen op Nat. Sec. beambten

van meldingsbureaus. Het meldingsbureau voor den arbeidsinzet –de Spieghelschool – in de Marnixstraat door middel van springstoffen geheel verwoest.

6 januari, zaterdag

26 Nederlanders, waarvan 6 voor de Spieghelschool in de Marnixstraat, als represaille voor de aanslagen van vrijdag 5 januari, door de Duitsers doodgeschoten.

9 januari, dinsdag

Van Overheidswege gedreigd met represaillemaatregelen, indien het omkappen van bomen langs straten en wegen, voor brandhout, voortduurt.

13 januari, zaterdag

Begin van de distributie van suikerbieten, wegens gebrek aan aardappelen.

17 januari 1945

Parool bericht dat Duitsers 60.000 gevangen uit Auschwitz evacueren omdat de Russische legers naderen.

28 januari, zondag

Het broodrantsoen per week van 1000 gram op 500 gram gesteld.

7 februari, woensdag

Dodelijk ongeluk in de Rapenburgerstraat t.g.v. instorting door het onoordeelkundig houtslopen in leegstaande woningen.

8 februari, donderdag

Opening van 3 speciale uitreiklokalen voor voedsel ten behoeve van Rijks Duitsers en familie van Nederlandsche S.S.-leden.

26 februari, maandag

Huis ingestort op de Oude Schans t.g.v. ondeskundig

slopen voor brandhout; 2 doden en 2 zwaar gewonden.

Het aantal doden – wegens ontstane vertraging in het begraven – opgebaard in de Zuiderkerk, tot 135 gestegen.

27 februari, dinsdag

Begin van de eerste uitreiking van levensmiddelen door het Zweedse Rode Kruis

28 februari 1945

Verschillende illegale kranten melden dat de Nederlandse regering in onderhandeling was getreden met de Poolse en de Russische regeringen over de repatriëring van de Nederlanders in het bevrijde Polen, de Zweedse regering zou hierbij assisteren. De eerste berichten hierover voegden daarbij de vrees dat de meesten van de honderdduizend gedeporteerde Joden niet meer leefden.

8 maart, donderdag

51 Nederlanders W.O. zeer vele Amsterdammers bij

Rozenoord aan den Amsteldijk, bij wijze van represaille, door de Duitsers doodgeschoten. Voorbijgangers verplicht te blijven staan en de executies gade te slaan.

9 maart, vrijdag

Ongeveer 500 Amsterdamse kinderen, op initiatief van

Rijk de Vries, Texels burgemeester, voor voeding en verzorging naar Texel gebracht.

12 maart, maandag

36 Nederlanders, voor het merendeel Amsterdammers,

in het Weteringplantsoen aan de Weteringschans door de Duitsers doodgeschoten. Voorbijgangers gedwongen ooggetuige te zijn.

15 maart, donderdag

Een Duits soldaat op de Elandsgracht doodgeschoten.

4 Mannen uit huizen in de omgeving gehaald en door de Duitsers ter plaatse gefusilleerd.

24 maart, zaterdag

In stilte bloemen en de Nederlandsche vlag neergelegd

in het Weteringplantsoen, op de plaats der fusillade van maandag 12 maart.

Dodelijk ongeluk op het Waterlooplein door onoordeelkundig houtslopen uit een woning.

31 maart, zaterdag

Verbinding tussen de IJ-oevers door middel van aan elkaar gekoppelde ponten in gebruik genomen.

maart 1945

Illegale pers: het blijft onduidelijk wat het lot is van de Joden. ‘ het is te hopen dat zeer spoedig definitieve berichten over deze aangelegenheid doorkomen. Honderden vrouwen van krijgsgevangenen en gedeporteerde arbeiders, duizenden familieleden en vrienden van weggesleepte Joden wachten daarop in de grootste spanning.’

1 april, zondag

Uitgangen van de stad door de Duitsche Politie afgezet voor inbeslagneming van fietsen. Razzia’s  op fietsen in de stad blijven verscheidene dagen voortduren.

10 april, dinsdag

Dynamietaanslagen op stellingen van de Duitse Weermacht. Op woensdag 11 april gedreigd met maatregelen zowel tegen de stad als tegen de bevolking. Spertijd gaat ‘s avonds om 7 uur in.

12 april 1945

Parool: ‘Westerbork bevrijd’

14 april, zaterdag

Ten gevolge van het totaal uitvallen van den elektrische stroom kunnen de Centrale Keukens slechts om den anderen dag voedsel uitreiken. (Op dinsdag 24 April voedselverstrekking geheel stopgezet). Waterleiding, riolering en ziekenhuizen kunnen nog functioneren d.m.v. noodinstallaties.

18 april, woensdag

Broodrantsoen vastgesteld op 400 gram per week.

2 mei, woensdag

Begin van het afwerpen boven Schiphol van levensmiddelenpakketten door geallieerde vliegtuigen.

Voortgezet tot 12 mei. Op zondag 13 mei met de distributie begonnen.

5 mei, zaterdag

Grote feestvreugde in de gehele stad om de bevrijding van de Duitse overheersing. Vuurgevecht op Kattenburg tussen Ned. Binnenlandse Strijdkrachten en leden van de S.S. 4 Leden van de N.B.S. gedood

7 mei, maandag

Bloedige botsing op den Dam tussen leden der S.S. en Ned. Binnenlandse Strijdkrachten. 19 Doden en I 17 gewonden. Ook op andere plaatsen in de stad schermutselingen tussen

Nederlanders en Duitsers.

Felle actie van de bevolking tegen de leden der

Nat. Sec. Beweging. Begin van de massa-arrestaties.

Vele vrouwen kaalgeknipt uit wraak over hun omgang met Duitsers.

Inrichting van een gevangenkamp in de K.N.S.M. loodsen aan de Levantkade.

De eerste gevechtswagens van de 49e  Verkennersgroep der Britten rijden onder groot enthousiasme van de bevolking de stad binnen.

8 mei, dinsdag

Grootse intocht van de Canadese bezettingstroepen.

Colonel Short, Canadees Stadscommandant.

14 mei, maandag

Volgens mededeling van den Gem. geneeskundige Dienst lijden thans nog 20.000 mensen hongeroedeem. Op 28 Juli bekend gemaakt dat van 1 jan. tot 16 juni 2302 personen van honger of koude zijn omgekomen.

17 mei, donderdag

De Centrale Keukens wederom volledig in gebruik gesteld. Op donderdag 31 mei een record aantal kaarten van 604.000 bereikt.

17 mei, donderdag

Begin van de openluchtfeesten des avonds in vele

stadsbuurten.

1 juni, vrijdag

De Gemeente stelt f 80.000 ter beschikking voor

de viering van de bevrijdingsfeesten op 26, 27 en 28 Juni.

2 juni, zaterdag

Eerste trein met gerepatrieerden uit Duitsland aangekomen. Op donderdag 13 juni aankomst van den eersten trein met bevrijde Nederlandsche Joden uit Theresiënstadt.

9 juni, zaterdag

Amsterdam bestemd tot ontspanningsoord (Leave Centre) voor de Canadezen. Op zondag 1 juli de eerste 1200 verlofgangers in de stad aangekomen.

16 juni, zaterdag

Herstel van de gaslevering in Amsterdam-Oost

(Watergraafsmeer). Einde juli de gehele stad wederom van gas voorzien.

18 juni, maandag

Werkhervatting in de diamantindustrie. De werkzaamheden in de bedrijven van de N.V. Asscher’s Diamant Mij. in de Tolstraat en van de firma Rozelaar in de Eerste Oosterparkstraat herbegonnen.

9 juli, maandag

In den namiddag een zonsverduistering.

15 juli 1945

De Nieuwe Amsterdammer publiceert een lijst met 430 namen van overlevenden van Theresia stad, verstrekt door de Nederlandse regering.

juli 1945

Er wordt massaal gevraagd naar informatie over vermisten en in de kranten verschijnen vele overlijdensberichten.

Amsterdam: Bureau Joodse Zaken, Nieuwe Doelenstraat 13.

Verslag Reina Fuks-Mansfeld:

‘Het heeft nog bijna drie maanden geduurd voordat ik vanuit Friesland naar Amsterdam kon komen want er was geen vervoer.’

14 augustus, dinsdag

De vaste oeververbinding over het Y opgeheven.

Ponten wederom in dienst gesteld.

30 augustus, donderdag

De Amsterdamse Dagbladen ,,De Telegraaf” en

,,De Courant-Het Nieuws van den Dag” (sinds

april niet meer verschenen) voorgoed verboden.

1 september, zaterdag

Verbod tot het bespelen van den Hollandse Schouwburg; zijnde de plaats waar de Joodse bevolking door de Duitsers voor haar transport werd samengedreven. Het gebouw later heropend onder den naam ,,Piccadilly-gebouw”.

12 september, woensdag

Feestavond in theater ,,Carré” voor het Amsterdamse

spoorwegpersoneel, ter herdenking van de spoorwegstaking, in Sept. 1944 uitgebroken.

15 september 1945

De Tijd: aankondiging herdenking staking die september 1944 op bevel van de regering in Londen uitbrak.

17 september 1945

Uitzending op de radio: toespraak van KVP minister Van Schaik voor het personeel van de NS in de Haagse Houtrusthallen:

‘met uw treinen werden de ongelukkige slachtoffers naar de concentratiekampen gebracht. In uw harten was opstand. Toch hebt ge het gedaan, dat strekt U tot eer, het was de plicht die de Nederlandse regering van u eiste, omdat het spoorwegbedrijf ook een der pijlers is waarop het economische leven van het Nederlandse Volk steunt en dat niet vroegtijdig in de waagschaal mocht worden gesteld.’

Pas nadat de regering had toegezegd de lonen en de kerstgratificatie door te betalen!

6 oktober, zaterdag

Aankomst en feestelijke ontvangst van den geallieerden opperbevelhebber, generaal Dwight D. Eisenhower. Huldiging door het gemeentebestuur in het Paleis. Toekenning van den gouden eremedaille der stad.

Opening van een fototentoonstelling – opnamen

van de Duitse concentratiekampen en van de

verwoestingen in Arnhem – in de betonnen

schuilkelders aan het Leidsebosje. Gesloten 28 okt.

20 oktober, zaterdag

Opening van de Engels-Amerikaanse luchtvaart-

tentoonstelling ,,Vleugels der Victorie” in de Bijenkorf. Opstelling van oorlogsvliegtuigen op den Dam. Gesloten 1 Dec.

24 oktober, woensdag

officiële overdracht aan het Rijksmuseum van uit Duitsland teruggebrachte schilderijen.

1 december, zaterdag

Feestelijke intocht van St. Nicolaas.

19 december, woensdag

De slachtoffers van het Paroolproces (in febr. 1943

gefusilleerd) voor teraardebestelling naar Overveen

overgebracht.

1945, na de oorlog

Een circulaire onder Joden, zodat opnieuw een register kan worden samengesteld.